WRTR -

POSTULATY

I KONGRESU KULTURY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO

          Nowe wyzwania kulturowe, które wymagają szerokiego zaangażowania społecznego, stały się inspiracją do zorganizowania historycznego, bo pierwszego Kongresu ludzi kultury województwa lubelskiego. Organizatorzy Kongresu: Wojewódzki Ośrodek Kultury, Centrum Spotkania Kultur, Wojewódzka Rada Towarzystw Regionalnych, zaprosiły do udziału w Kongresie samorządowców twórców kultury i sztuki, pracowników domów kultury, bibliotek, muzeów, organizacji pozarządowych, animatorów, członków nieformalnych grup artystycznych, mających doświadczenie w działaniach kulturowych w różnych środowiskach społecznych. W odbywającym się w dniach 6-7 września 2017 roku Kongresie udział wzięło 820 osób.

1. I Kongres Kultury Województwa Lubelskiego w Lublinie obradował pod hasłem „Kultura                 i gospodarka”. Procesy transformacji systemowej, rewolucja informatyczna, integracja  w ramach Unii Europejskiej, partycypacja w procesach globalizacji zmuszają do stawiania pytań o związki pomiędzy kulturą a ekonomią. Współcześnie przeważa opinia, że w nowych uwarunkowaniach istotną rolę  odgrywa kapitał kulturowy. Interpretowany w wymiarze jednostkowym, jako odczucie bycia człowiekiem określonej społeczności i partycypacji w jej życiu. Natomiast w przypadku życia społecznego, jest zbiorem specyficznych cech kultury symbolicznej, które generują swoiste wzorce komunikacji i działań.

Województwo lubelskie legitymuje się niezwykle bogatą historią i dziedzictwem kulturowym, ciągle żywą kulturą ludową, różnorodnością i bogactwem społeczności lokalnych, które są owocem działań minionych pokoleń. Współczesna generacja może korzystać z dorobku najwybitniejszych twórców polskiej kultury, którzy pracowali i tworzyli na terenie dzisiejszego województwa lubelskiego. Wśród tak licznych należy wymienić: Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego, Józefa Kraszewskiego, Henryka Wieniawskiego, Leona Wyczółkowskiego, Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, ks. Stanisława Staszica, kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, Hieronima Łopacińskiego i wielu innych. Możemy odwołać się do owoców pracy w sferze kultury zasłużonych dla Polski rodów: Zamoyskich, z hetmanem Janem Zamoyskim na czele, Czartoryskich               z pasją pielęgnowania dziedzictwa narodowego Izabeli Czartoryskiej i setek dworów szlacheckich rozsianych na Lubelszczyźnie, będących centrami kultury polskiej w okresie zaborów. Połączenie ich ze współczesną twórczością artystyczną i sztuką, edukacją, badaniami naukowymi oraz tożsamością społeczną, generuje nowe zasoby kapitału kulturowego.

Specyficzny dla województwa lubelskiego rozproszony kapitał kulturowy winien w najbliższym czasie ulec koncentracji, bowiem praktyka pokazuje, że kapitał ten zaczyna działać dopiero wtedy, gdy dostępny jest w odpowiednio wysokiej skali. Mobilizacja kapitału kulturowego decyduje                   o potencjale twórczym, o zdolności do tworzenia nowych idei i dzieł, inicjowania zmian społecznych, ekonomicznych i technicznych.

2. Doświadczenia współczesnego świata dostarczają wiele przykładów dowodzących,                         iż inwestycje w kulturę powinny stać się pierwszym krokiem do ożywienia i rozwoju gospodarczego. Jest to absolutnie konieczne, ponieważ bez kultury nie ma rozwoju. W przypadku województwa lubelskiego zaobserwować można szereg pozytywnych zmian, pierwsze kroki ku poprawie sytuacji kultury i sztuki zostały już postawione, czego przykładem jest rozbudowa infrastruktury, rewitalizacja zabytków, wzrost nakładów na kulturę itp. Niemniej nie wszystkie ogniwa władzy, w tym szczególnie samorządowej, doceniają współczesne znaczenie kultury w zaspokajaniu potrzeb lokalnych społeczności, przerzucania pomostów pomiędzy pokoleniami, budowania struktur instytucjonalnych, używania nowych technik – szczególnie w cyberprzestrzeni, czerpania wiedzy i pomysłów.                         W przypadku niedoceniania znaczenia kultury przez ogniwa władzy i społeczności lokalne, należy uwzględnić to w różnych formach ich oceny. Stawiane przez politykę kulturową                                           w województwie lubelskim ambitne cele, oznaczają dalsze inwestycje w kulturę i sztukę, wzmocnienie logistyczne i organizacyjne instytucji kultury, wprowadzenie udogodnień normatywnych dla działań w zakresie życia kulturowego. W warunkach współczesnych wyzwań kapitał kulturowy potrzebuje inwestorów, a nie tylko sponsorów i mecenasów. Sektor kultury i sztuki jest jedną   ze specyficznych branż gospodarki, która zatrudnia tysiące pracowników, generując znaczącą część dochodów państwa.

3. Istotne dla rozwoju kulturowego jest otwarcie się na etos chrześcijański, który kształtuje życie społeczne w województwie lubelskim od ponad 10 wieków. Tradycja chrześcijańska w województwie lubelskim inspiruje i reguluje różne formy aktywności w społecznościach lokalnych, w tym także                 w sferze kulturowej.

4. Budowa kapitału kulturowego warunkuje strategię rozwoju endogennego, którego istota wiąże się               z wykorzystaniem własnych zasobów województwa lubelskiego. Strategia działania polega na efektywnym wykorzystaniu i pomnażaniu własnych zasobów, z jednoczesnym selektywnym pozyskiwaniem zasobów zewnętrznych. Rozwój endogenny z jego kognitywnymi i behawioralnymi praktykami tworzy otoczenie sprzyjające formowaniu się tożsamości jednostkowej i zbiorowej. Tożsamość kulturowa, która łączy egzystencję jednostkową z funkcjonowaniem wspólnoty,                       jest rodzajem nagromadzonych umiejętności, rozpoznawania swojej odrębności, zdobytych kwalifikacji poznawczych, emocjonalnych, moralnych i politycznych, które pozwalają na określenie swojego miejsca w globalnym świecie. Jest jednym z istotnych czynników określających miejsce województwa lubelskiego we współczesnych strukturach gospodarczych, społecznych i politycznych. Działalność artystyczna, transmisja międzypokoleniowa dziedzictwa kulturowego, szeroko rozbudowana edukacja kulturalna, dbałość o lokalnych twórców i korzenie tożsamościowe, przejrzystość działań, społeczny dyskurs, tworzenie mechanizmów do promocji endogennych aktywów i inicjatyw należy traktować jako obowiązek wobec współczesnych i przyszłych pokoleń mieszkańców województwa lubelskiego.

5. Graniczne położenie województwa lubelskiego, wspólna granica z Ukrainą i Białorusią oraz granica Unii Europejskiej wyznaczają zadania w działalności kulturowej, uwzględniającej politykę Polski                  i zjednoczonej Europy. Działania kulturowe realizowane w województwie lubelskim winny wpisywać się w politykę kulturową i historyczną Rzeczypospolitej Polskiej. Granice Unii Europejskiej oznaczają także zetknięcie się z inną cywilizacją. Zderzenie cywilizacyjne jest źródłem głębszej społecznej interioryzacji wartości stanowiących fundament cywilizacji zachodniej, a z drugiej strony wymaga budowania mostów.  Do zadań polityki kulturowej w województwie lubelskim, należy prowadzenie dialogu międzykulturowego, przełamującego istniejące obszary nieufności z jednoczesnym uwzględnieniem wymogów bezpieczeństwa kulturowego Polski. Ukazanie w sposób zorganizowany               i atrakcyjny polskiej kultury społeczeństwom Ukrainy i Białorusi.

6. Nowe technologie komunikacyjno-informacyjne, stwarzają możliwość do ekspansji i odbioru kultury, które trudno sobie wyobrazić z poziomu minionych pokoleń. Interaktywna kultura stwarza potencjalną możliwość aktywności wszystkich twórców, jest źródłem jej demokratyzacji. Poszerza uczestnictwo obywateli w kulturze. Jednoczy działania artystów różnych dziedzin. Stwarza możliwość szerokiego promowania artystów, sztuki i inicjatyw kulturowych. W województwie lubelskim należy zbudować mechanizmy systemowe, które umożliwią prezentację wizerunku kulturowego województwa lubelskiego w cyberprzestrzeni.

7. Na przestrzeni ostatnich dekad, w polskiej rzeczywistości rozwijana jest dynamicznie kultura bytu, bazująca na konsumeryzmie, czego efektem jest szereg negatywnych zjawisk, takich jak: kryzys wychowania i kształcenia, kryzys moralności, osłabienie zainteresowania wartościami duchowymi, brutalność relacji społecznych, wulgarność języka, itp. Uczestnicy Kongresu apelują o podejmowanie działań przez instytucje i ludzi kultury w sferze kultury społecznej. Propagowanie wzorów zachowań   i norm regulujących relacje społeczne, szerokie społeczne odwołanie się do kultury symbolicznej reprezentowanej przez wartości i idee. Wzrost kapitału kulturowego wymaga harmonizacji kultury bytu, społecznej, symbolicznej.

8. Budowanie kapitału kulturowego poprzez umasowienie uczestnictwa w kulturze. Promocja, pomoc logistyczna i organizacyjna wspierająca powstawanie ośrodków życia kulturalnego                               w społeczności lokalnej. Szczególnie wspieranie działań organizacyjnych w jednostkach samorządowych o niskim budżecie. Uruchomienie na poziomie województwa grantów dla małych organizacji kultury. Wspieranie istniejących i tworzenie nowych asocjacji skupiających małe organizacje kultury. Tworzenie klastrów działań w kulturze, np. kowalski, garncarski, tkacki, produktów z wikliny, itp.

9. Powołanie specjalistycznej komórki, która opracuje listę produktów i ochronę dziedzictwa kultury niematerialnej województwa lubelskiego. Jej ciągle żywy charakter sprawia, że kultura niematerialna (język, sztuka i obrzędy, praktyki społeczno-kulturowe, rzemiosło, itp.), ma charakter unikatowy                w kraju i Europie. Ochrona dóbr niematerialnych w województwie lubelskim jest wypełnieniem zobowiązań paryskiej konwencji UNESCO z 2003 roku.  

10. Opracowanie specjalistycznych programów oraz systemu edukacji kulturowej                                  w województwie lubelskim, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji dzieci, młodzieży i seniorów. Organizacja kursów i szkoleń dla animatorów kultury, synchronizacja i organizacja płaszczyzn współpracy instytucji i organizacji podejmujących działania edukacyjne w kulturze.

11. Opracowanie programu działań systemowych promujących pieśń, taniec, strój ludowy, obrzędy                i poezję Lubelszczyzny. Ich ciągle żywy charakter należy traktować jako fenomen na skalę Polski                i Europy. Otoczenie szczególną opieką dziecięcych zespołów folklorystycznych.

12. Uczestnicy I Kongresu Kultury Województwa Lubelskiego postulują potrzebę cyklicznej organizacji Kongresu ludzi kultury województwa lubelskiego.

                    dr Artur Sępoch                                                        prof. dr hab. Sławomir Partycki